Umowa zlecenia nie może przypominać umowy o pracę

Autor: Marek Rotkiewicz

Data: 04-07-2014 r.

Zawieranie umów zlecenia może być dobrą alternatywą na obniżenie kosztów w zakładzie pracy. Niemniej jednak należy uważać na zapisy w takich umowach. Nie mogą sugerować, że zatrudnienie odbywa się w warunkach umowy o pracę.

Zdarza się, że umowa cywilnoprawna (np. umowa zlecenia) zawiera postanowienia charakterystyczne również dla zatrudnienia pracowniczego. Jest to niekiedy ryzykowne, ale nie musi od razu oznaczać, że faktycznie mamy do czynienia z ukrytym stosunkiem pracy.

Cechy stosunku pracy

Przede wszystkim, zgodnie ze wskazaną w art. 22 Kodeksu pracy definicją, przez nawiązanie stosunku pracy:

pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a
pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

A zatem do cech charakterystycznych stosunku pracy należy zaliczyć:

bezwzględny obowiązek osobistego świadczenia pracy przez pracownika;
wykonywanie pracy:

w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę,
pod kierownictwem pracodawcy,
na jego ryzyko,
za wynagrodzeniem.

Zatrudnienie na wskazanych warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (art. 22 § 1¹ kp).

Jednak kwalifikacja umowy, jako umowy cywilnoprawnej bądź umowy o pracę, w praktyce w wielu przypadkach nie jest wcale prosta.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 26 marca 2008 r., I UK 282/07 (LEX nr 411051), o rodzaju zawartej umowy decyduje nie tylko i nie tyle jej nazwa, ile cel i zgodny zamiar stron. O wyborze podstawy zatrudnienia decyduje bowiem przede wszystkim zgodna, autonomiczna wola stron. Kwalifikacja umowy o świadczenie usług jako umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej budzi zaś w praktyce istotne trudności i należy jej dokonywać metodą typologiczną, tj. poprzez rozpoznanie i wskazanie jej cech przeważających (dominujących).

Jeżeli zaś umowa wykazuje wspólne cechy dla umowy o pracę i umowy prawa cywilnego z jednakowym ich nasileniem, o jej typie (rodzaju) decyduje zgodny zamiar stron i cel umowy, który może być wyrażony także w nazwie umowy (wyrok Sądu Najwyższego z 18 czerwca 1998 r., I PKN 191/98, OSNP 1999/14/449). Z drugiej strony trzeba pamiętać o tym, że zamiar zawarcia umowy zlecenia, a także świadome podpisanie przez strony takiej umowy nie mogą nadać cywilnoprawnego charakteru zatrudnieniu zainicjowanemu taką umową, jeśli wykazuje w przeważającym stopniu cechy stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 9 lipca 2008 r., I PK 315/07, LEX nr 470956).

Podstawa prawna:

art. 483, art. 484, art. 734–751 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 121),
art. 63¹, art. 189 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 101),
art. 22, art. 304ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).

Marek Rotkiewicz, prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy, trener

Zobacz także:

Tagi: umowa zlecenie, umowa o pracę, kodeks pracy