Dyskopatia - zmiany w krążkach międzykręgowych

Dyskopatia jest rodzajem choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa, która dotyczy jego miękkich elementów, czyli tkanki włóknistej. Zbudowane z kości kręgi połączone są licznymi drobnymi stawami i więzadłami, a ich trzony przedzielone tzw. dyskami, czyli krążkami międzykręgowymi. Krążek ma średnicę 3–4 cm i wysokość 6–8 mm, Jego boczna ściana (obwód) zbudowana jest z mocnej i sprężystej tkanki włóknistej, a jądro z tkanki galaretowatej. Zadaniem krążka jest amortyzacja obciążeń kręgosłupa i niedopuszczenie do urazów kręgów.

Zmiany zwyrodnieniowe w krążkach rozpoczynają się wcześnie (badania amerykańskie wskazują, że już w 4. roku życia!) i wiążą się z wadami postawy oraz przeciążeniami kręgosłupa. Polegają na degeneracji włókien tkanki budującej obwód krążka, co w efekcie daje osłabienie pierścienia, przerwanie jego ciągłości i wypuklenie się galaretowatego jądra w kierunku rdzenia kręgowego. Wypukliny uciskają na korzenie nerwowe odchodzące od rdzenia, powodują ból, nasilający się przy każdym ruchu. W ciężkich przypadkach ucisk może spowodować trwałe uszkodzenie nerwu i niedowład części ciała unerwianej przez uciskany korzeń nerwowy. Zmiany zwyrodnieniowe zachodzące w dysku określa się mianem dyskopatii. Widać je na zdjęciach RTG jako zwężenie tarczki międzykręgowej oddzielającej trzony kręgów.

Gdy krążek międzykręgowy przemieści się, czasem odczuwamy niewielki ból w kręgosłupie. Innym razem jest to ból trudny do zniesienia. Dlaczego tak się dzieje?

Stopień nasilenia bólu jest wprost proporcjonalny do stopnia ucisku na korzeń nerwowy. Im bardziej nasilona dyskopatia, tym silniejszy ból, bo tym silniejszy ucisk. Istotny jest też kierunek przemieszczania się jądra miażdżystego dysku. Jeśli dzieje się to w kierunku nerwu, ból będzie większy niż przy przemieszczaniu się w kierunku rdzenia kręgowego.

Nie zawsze, zależy to od stopnia i kierunku przeciążeń kręgosłupa, które poprzedzają ból. To zasady mechaniki. Generalnie wyróżniamy wypukliny centralne, centralno-boczne i boczne (prawe i lewe) krążków do światła kanału kręgowego. Kierunek i stopień nasilenia wypukliny modelują miejsce i stopień nasilenia bólu kręgosłupa, np. rwa kulszowa prawostronna to silny ból kręgosłupa lędźwiowego, promieniujący aż do palców z prawej strony.

Czy dyskopatia dotyczy tylko niektórych części kręgosłupa, czy może się pojawić w każdym odcinku. Którego odcinka kręgosłupa najczęściej dotyczą dyskopatie?

Dyskopatia może występować w każdym odcinku kręgosłupa. Statystycznie 5 proc. dyskopatii dotyczy kręgosłupa szyjnego, 1 proc. kręgosłupa piersiowego i aż 94 proc. kręgosłupa lędźwiowego.

Wszystko zależy od umiejscowienia zmian. Gdy dyskopatii ulegnie odcinek szyjny kręgosłupa, pojawią się bóle głowy, szyi i karku, promieniujące niekiedy do barków, a nawet aż do palców rąk, co potwierdza mrowienie i drętwienie palców. Nazywamy to rwą barkową. W skrajnych przypadkach może dojść do trwałego porażenia całej ręki. Dyskopatia kręgosłupa piersiowego powoduje opasujące bóle klatki piersiowej, co jest związane z uciskiem na włókna nerwów międzyżebrowych. Ból nasila się przy oddychaniu i imituje objawy choroby niedokrwiennej serca. W odcinku lędźwiowym zaś pojawiają się bóle dolnej części grzbietu, promieniujące do pośladków, ud, a nawet do palców stóp. To tzw. rwa kulszowa lub inaczej ischias.

W lżejszych przypadkach bólów kręgosłupa możemy zażyć środek przeciwbólowy, położyć się na w miarę twardym materacu w pozycji „krzesełkowej” (plecy poziomo, uda pionowo, łydki poziomo – oparte na kilku wałkach i poduszkach) i na bolące miejsce przyłożyć ciepły termofor. Jeżeli po 3–4 dniach nie poczujemy ewidentnego zmniejszenia dolegliwości bólowych, trzeba się udać do lekarza, najlepiej neurologa. Zwykle zleci on dodatkowo środek rozluźniający mięśnie przykręgosłupowe oraz zabiegi fizykoterapeutyczne, np. DD, prądy interferencyjne, prądy Nemeca, krioterapię, magnetoterapię lub inne. Natychmiastowej pomocy lekarza wymaga sytuacja, gdy ból jest niezwykle silny, wystąpił nagle, towarzyszy mu gorączka, bóle brzucha lub w klatce piersiowej (trudności w oddychaniu), promieniuje wzdłuż kończyny dolnej do kolana i stopy, mamy trudności w chodzeniu. O porażeniu nerwów może świadczyć „podwijająca się” przy chodzeniu stopa.

Przede wszystkim potrzebne jest badanie neurologiczne. Dyskopatie dobrze widać w rezonansie magnetycznym kręgosłupa (MRI), ale też można je dostrzec w klasycznym zdjęciu rentgenowskim.

Czy leczenie zachowawcze może nas uchronić przed kolejnymi epizodami wypadnięcia dysku?

Leczenie zachowawcze powoduje jedynie ustąpienie bólu i nic więcej. Aby ustrzec się przed nawrotami choroby, konieczne jest „przemeblowanie” stylu życia. Trzeba zrzucić nadwagę, wzmocnić mięśnie klatki piersiowej i kręgosłupa, czasem zmienić pracę, tak aby nie przeciążała kręgosłupa. Trzeba pamiętać, że ciężary podnosimy tylko z przysiadu itp.

A operacje są konieczne w jakich sytuacjach?

Zawsze w przypadkach porażeń uciskanych nerwów. W przypadku rwy kulszowej problemem może być silny ucisk wypukliny na włókna nerwu strzałkowego kończyny dolnej, powodujący bezwiedne opadanie stopy. W przypadku rwy ramiennej sygnałem alarmowym są objawy porażenia ręki. Aby niedowład się nie utrwalił, konieczny jest odbarczający zabieg neurochirurgiczny w ciągu 72 godzin. Sprawą dyskusyjną jest leczenie operacyjne w przypadku nawracających objawów rwy niepowikłanej porażeniami.

Z tym bywa różnie. Zwykle są to około 2–3 miesiące, ale decyzja powinna należeć do lekarza rehabilitanta, a nie do pacjenta, ponieważ ustąpienie bólu nie jest równoważne z wyzdrowieniem.

Wiele osób cierpiących na dyskopatię szuka pomocy u kręgarzy. Czy tzw. terapia manualna, popularnie nazywana nastawianiem dysku, jest wskazana przy dyskopatii?

Jeżeli wykonywana będzie przez lekarza rehabilitanta mającego certyfikat z medycyny manualnej, efekty mogą być szybkie, trwałe i tylko pozytywne. Nie każdy jest jednak do takich zabiegów wykwalifikowany. Wykonywanie rękoczynów leczniczych przez domorosłych terapeutów może zakończyć się trwałym porażeniem całego ciała, od pasa w dół, a niekiedy nawet zgonem pacjenta.