Problemy odliczeniem VAT w jednostkach samorządu terytorialnego

Jednostki samorządu terytorialnego coraz częściej realizują zadania inwestycyjne, korzystając z dofinansowywania, które pochodzi z programów rozwojowych (np. na rzecz rozwoju obszarów wiejskich). Realizując inwestycje, korzystają ze środków pochodzących z własnego budżetu, wpłat mieszkańców oraz wpłat od pozostałych beneficjentów określonego programu, takich jak: instytucje publiczne, szkoły, szpitale.

Często inwestycje te są realizowane dla podmiotów prywatnych i mają im być przekazane po upływie czasu, jaki został określony w umowach o datacje. Tego typu inwestycje rodzą wiele wątpliwości, szczególnie w zakresie opodatkowania VAT i możliwości odzyskania go przez jednostkę samorządu terytorialnego.

Czynności inwestycyjne (zazwyczaj budowlane) mieszczą się w definicji działalności gospodarczej (art. 15 ust. 2 ustawy o VAT), której wykonywanie statuuje podatnika VAT.

Zgodnie z praktyką stosowaną przez organy podatkowe to właśnie treść danej czynności przesądza o tym, czy dana JST może korzystać ze zwolnienia przedmiotowego, czyli czy działa w zakresie wykonywania zadań publicznych i mimo zawarcia umowy cywilnoprawnej nie wykonuje czynności podlegającej opodatkowaniu. Z tego powodu należy przeanalizować umowę i określić, czy i ewentualnie jakie czynności JST są wykonywane na podstawie wspomnianej umowy. Jeżeli okaże się, że tylko część działań podejmowanych jest na podstawie umowy cywilnoprawnej, tylko ta część będzie opodatkowana.

Istotna jest również kwestia określenia własności danej inwestycji, skoro najczęściej budowane są one na nieruchomościach mieszkańców danej jednostki. Jeżeli inwestycja nie jest trwale z gruntem związana, to w związku z zastrzeżeniami, które narzucają przekazujący dotację (tj. pozostanie własności przy JST przynajmniej przez jakiś czas), własność tych inwestycji powinna pozostać przy JST – co jest możliwe na podstawie art. 49 ust. 1 Kodeksu cywilnego.

Jednostki zachowują w ramach swoich przedsiębiorstw własność inwestycji. Ostatecznie jednak te inwestycje, które znajdują się na gruntach mieszkańców, zostają im wydane w momencie zakończenia budowy z pełnym prawem używania, ograniczonym określonymi zapisami, czyli zwykle obowiązkiem ponoszenia kosztów ich eksploatacji i utrzymania oraz prawem kontroli użytkowania przez JST.

Najczęściej dochodzi do wydania nieruchomości, co ma niebagatelne znaczenie, ponieważ VAT wiąże powstanie obowiązku podatkowego z wydaniem rzeczy. „Wydanie” następuje w momencie oddania do używania (rozpoczęcia eksploatacji) przedmiotów inwestycji. Nie ma znaczenia, przy kim pozostanie własność, natomiast istotne jest władztwo ekonomiczne.

Mirosław Siwiński, doradca podatkowy

• Odliczenie VAT od energii elektrycznej w szkole i stacji kontroli pojazdów
• Przedsiębiorca może być zwolniony z solidarnej odpowiedzialności w VAT
• Stawka VAT przy przewozie pasażerów przez biuro podróży