Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nie jest ustawą, której wykonanie bezpośrednio podlega ZUS. Dlaczego więc kontrolerzy ZUS interesują się przekazywaniem świadczeń z ZFŚS pracownikom? Wynika to z art. 86 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepis ten stanowi, że kontrolę wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek przeprowadzają inspektorzy kontroli Zakładu.
Kontrola może obejmować np. prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat, do których pobierania zobowiązany jest ZUS. Świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach ZFŚS nie są obciążane składkami na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Ale tylko wtedy, gdy zostały przekazane pracownikom w zgodzie z przepisami ustawy o ZFŚS. ZUS w czasie kontroli sprawdza, czy rzeczywiście zostały spełnione przesłanki zwolnienia z oskładkowania świadczeń z ZFŚS.
Typowa kontrola ZUS sprowadza, czy pracodawca ma oświadczenia majątkowe pracowników o ich sytuacji. ZUS kontroluje, czy pracodawca dysponuje dokumentami potwierdzającymi:
- liczebność rodziny pracownika,
- posiadanie dzieci w rodzinie,
- fakt opieki w rodzinie nad osobą niepełnosprawną albo przewlekle chorą,
- łączny dochód gospodarstwa domowego,
- średni dochód na członka rodziny,
- korzystanie przez członków rodziny pracownika ze świadczeń społecznych.