Dla umów cywilnoprawnych (np. umowa zlecenia) ustawodawca przewidział odpowiednik kwoty wolnej od potrąceń uregulowanej w Kodeksie pracy. Jest to tzw. „minimum egzystencji dłużnika”, które w odróżnieniu od kwoty wolnej od potrąceń, jest jednorazowe.
Kodeks cywilny regulujący kwestie umów cywilnoprawnych nie wprowadza żadnych ograniczeń i ochrony wynagrodzenia z tych umów przed egzekucją. Zgodnie z tym, jeżeli pracodawca/zleceniodawca otrzyma zawiadomienie od komornika lub organu administracyjnego o zajęciu wierzytelności bez żadnych dodatkowych postanowień, to należy ją potrącić w 100%. Wynagrodzenie z tytułu umów cywilnoprawnych podlega ochronie jak wynagrodzenie za pracę, czyli zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, jeśli łącznie spełnia następujące warunki: ma charakter świadczeń powtarzających się (okresowych, periodycznych) oraz jego celem jest zapewnienie utrzymania, czyli stanowi jedyne źródło dochodu.
Zleceniodawca ma świadomość, że dla zleceniobiorcy jest to jedyne źródło utrzymania, ponieważ w celu właściwego zgłoszenia, a później rozliczania z ZUS, zleceniobiorca musi złożyć oświadczenie, w którym podaje między innymi czy:
- jest osobą nie pracującą, dla której to zlecenie stanowi jedyne źródło przychodu,
- jest emerytem lub rencistą nie pracującym i nie prowadzącym działalności gospodarczej,
- jest osobą zatrudnioną przez innego pracodawcę, a jego miesięczne wynagrodzenie jest niższe od minimalnej płacy (zatrudnionym przez innego pracodawcę niż zleceniodawca),
- jest równocześnie ubezpieczony jako osoba wykonująca umowę na podstawie innej umowy cywilnoprawnej,
- jest uczniem szkoły ponadpodstawowej lub studentem i nie ukończył 26 lat,
- pozostaje w rejestrze bezrobotnych,
- wnosi o dodatkowe ubezpieczenie społeczne.
U dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę nie podlegają egzekucji pieniądze w kwocie, która odpowiada nie podlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty. Natomiast u dłużnika nie otrzymującego stałej płacy nie podlegają egzekucji pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie.
Zarówno przepis o ochronie przed potrąceniami, jak i minimum egzystencji dotyczą jedynie egzekucji sądowej, nie administracyjnej. Ponadto są przepisami proceduralnymi dla komorników sądowych, a nie pracodawców (zleceniodawców), podobnie jak przepisy rozszerzające definicję wynagrodzenia za pracę. Przywoływanie tych przepisów w zawiadomieniach organów egzekucyjnych zobowiązuje pracodawców (zleceniodawców) do ścisłego ich przestrzegania i stosowania.
Coraz częściej komornicy w pismach o zajęciach wierzytelności od razu zastrzegają granice potrąceń, aby skrócić czas postępowania i wykluczyć ewentualne skargi na czynności komornika.
Podstawa prawna:
- art. 773 § 1, art. 829 pkt 5, art. 833 § 2, art. 881 § 2 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 ze zm.).
- art. 1a pkt 17 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r., nr 229, poz. 1954 ze zm.).
- art. 87 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Wioletta Słobodzian, specjalista w zakresie prawa pracy
Zobacz także:
