Kara umowna na wypadek rozwiązania umowy o pracę  – nie dla pracodawcy

Wskazany wyrok Sądu Najwyższego zapadł w sprawie z powództwa M. K. przeciwko S. Spółce Akcyjnej. Otóż pracodawca ten zawarł z pracownikiem (M.K.) umowę o pracę. Zapisano w niej klauzulę, zgodnie z którą jeśli jedna ze stron wypowie umowę przed upływem 3 lat, będzie zobowiązana do zapłacenia drugiej stronie kary umownej w wysokości 30 tys. zł. Kara nie przysługiwała zaś w przypadkach:

• utraty zdolności wykonywania zawodu przez pracownika,
• innych zdarzeń powodujących niemożność wykonywania obowiązków służbowych, oraz
• dyscyplinarnego rozwiązania umowy o pracę.

Pracodawca po 2 latach trwania umowy, zwolnił pracownika dyscyplinarnie. Sprawa trafiła do sądu pracy, a ten uznał rozwiązanie umowy za niezgodne z prawem i zasądził dla pracownika z tego tytułu odszkodowanie. W konsekwencji pracodawca został też zmuszony do zmiany treści świadectwa pracy, poprzez zamieszczenie informacji, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę (art. 97 § 3 Kodeksu pracy). Wówczas pracownik wytoczył pracodawcy kolejny proces – tym razem o zapłatę kary umownej na podstawie zapisów umowy o pracę.

Ostatecznie spór dotarł do Sądu Najwyższego. Ten zaś uznał roszczenie pracownika za zasadne. Na wstępie wskazał, że zastrzeżenie w umowie o pracę kary umownej na rzecz pracownika nie narusza prawa pracy i jako takie jest dopuszczalne. Natomiast kara umowna „działająca w drugą stronę” czyli taka, która obciąża pracownika jest niedopuszczalna według przepisów Kodeksu pracy. Zapisy umowne dotyczące takiej kary są więc nieważne (por. wyrok SN z 8 stycznia 2008 r., II PK 12/07, OSNP 2009/3-4/40).

Ponadto, skoro orzeczono o bezprawności pierwotnego rozwiązania umowy bez wypowiedzenia, to w świadectwie pracy należy przyjąć fikcję prawną, że rozwiązanie umowy nastąpiło w drodze wypowiedzenia. I tak należy traktować oświadczenie pracodawcy - nie, jako zwolnienie bez wypowiedzenia, ale jako wypowiedzenie ze wszystkimi tego konsekwencjami – również w zakresie obowiązku zapłaty pracownikowi uzgodnionej kary umownej.

Źródło: wyrok Sądu Najwyższego z 8 listopada 2012 r., II PK 103 /12, M.P.Pr. 2013/1/2.

Michał Culepa, prawnik, specjalista prawa pracy