Analiza i weryfikacja zobowiązań na koniec roku

Zobowiązania stanowią jednak zagadnienie szczególnie istotne na koniec roku budżetowego, z uwagi na ich zaciąganie na przełomie okresów budżetowych. Często ich zaciąganie na przełomie okresów obrachunkowych jest powodem uchybień związanych z:

• zaciąganiem zobowiązań bez upoważnienia,
• zaciąganiem zobowiązań z przekroczeniem zakresu upoważnienia.

Ustawa o finansach publicznych nie definiuje pojęcia zobowiązań. Odnosząc się do przepisów prawa cywilnego, należy uznać, iż zobowiązanie stanowi stosunek prawny, charakteryzujący się tym, że określonej osobie - wierzycielowi - przysługuje uprawnienie skuteczne wobec innej osoby - dłużnika. Źródłem zobowiązania może być: umowa, jednostronna czynność prawna, orzeczenie sądu lub innego organu oraz inne zdarzenie prawne.

Zobowiązania do sfinansowania w danym roku (przez jednostkę samorządu terytorialnego oraz jej jednostki organizacyjne) mogą być zaciągnięte do wysokości wynikającej z planu wydatków lub kosztów jednostki, pomniejszonej o wydatki na wynagrodzenia i uposażenia, składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy, inne składki i opłaty obligatoryjne oraz płatności wynikające z zobowiązań zaciągniętych w latach poprzednich.

Zarząd jednostki samorządu terytorialnego może ustalić dla podległych lub nadzorowanych jednostek dodatkowe ograniczenia zaciągania zobowiązań lub dokonywania wydatków.

Istniejący więc (ustawowy) limit zobowiązań możliwych do zaciągnięcia w danym roku budżetowym wyznaczany jest w efekcie odjęcia od kwoty wydatków (kosztów) ogółem, wydatków na wynagrodzenia i uposażenia, składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy, innych składek i opłat obligatoryjnych oraz płatności wynikających ze zobowiązań zaciągniętych w latach poprzednich. Celem tak określonego limitu jest zapobieżenie sytuacji wystąpienia zobowiązań wymagalnych na koniec roku budżetowego. Oprócz respektowania limitu niezbędne do zaciągania zobowiązań jest upoważnienie (do zaciągania zobowiązań). W jednostkach samorządu terytorialnego zobowiązanie angażujące środki publiczne może zostać zaciągnięte tylko na podstawie stosownego upoważnienia, z uwzględnieniem pierwszeństwa regulowania niektórych zobowiązań oraz ewentualnych wytycznych zarządu jednostki samorządu terytorialnego, obniżających limit możliwych do zaciągnięcia zobowiązań.