Uzasadnione przyczyny odwołania pracownika z urlopu

Zdarza się, że w spółkach z o.o. powstają nieprzewidziane sytuacje wymagające obecności niektórych pracowników, w tym również tych, którzy uzyskali zgodę na urlop i zamierzali skorzystać niego albo już zdążyli wyjechać na wypoczynek. Pracodawcy mają bowiem prawo zawiadomić takich pracowników, że nie będą mogli skorzystać z urlopu w uzgodnionym wcześniej terminie lub będą musieli przerwać wypoczynek, ponieważ są pilnie potrzebni w zatrudniającej ich spółce. Przepisy dają pracodawcom tego rodzaju możliwości. Konkretnie przewidziano je w art. 167 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.). Przepis ten stanowi, że pracodawca może odwołać pracownika z urlopu, tylko wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu.

W spółce z o.o. może rozpocząć się kontrola z urzędu skarbowego lub z urzędu kontroli skarbowej, a przebywający na urlopie pracownik odpowiada za sprawdzane i weryfikowane kwestie. W spółce niekiedy też nastąpi poważna awaria, a kwalifikacje do jej usunięcia ma właśnie korzystający akurat z wypoczynku pracownik. Mogą też nastąpić wydarzenia mające decydujące znaczenie – przykładowo – dla dalszego rozwoju firmy lub jej istnienia i w rozpoczynających się negocjacjach konieczny jest udział osoby przebywającej na urlopie. Przyczyną uzasadniającą odwołanie z wypoczynku może też być choroba lub niespodziewana niedyspozycja pracownika, który zastępuje osobę korzystającą z urlopu.

Niekiedy powstają wątpliwości dotyczące formy, w jakiej powinno nastąpić wezwanie pracownika, aby przerwał urlop i stawił się w zatrudniającej go spółce z o.o. Konkretnie chodzi o to, czy do odwołania tego pracownika z wypoczynku wystarczy – przykładowo – tylko telefon od przełożonego, SMS, a może informacja wysłana pocztą elektroniczną, gdy taka forma kontaktu została wcześniej uzgodniona. Rozważenia wymaga także okoliczność dotycząca tego, czy w aktach osobowych pracownika należy bezzwłocznie złożyć odpowiednie pismo informujące o formie odwołania z urlopu i jego przyczynach.

Otóż część prawników wyraża pogląd, że odwołanie z urlopu przez pracodawcę może nastąpić w dowolnej formie. Wskazuje się bowiem, że jest to rodzaj polecenia służbowego. Przepisy nie przewidują, żeby przełożony miał obowiązek wydawania poleceń w jakiś sformalizowany sposób. Istotne jest to, aby potrzebna akurat w spółce z o.o. osoba mogła zapoznać się z poleceniem przełożonych. Oznacza to, że mogą zatelefonować lub wysłać SMS-a. Kierownictwo spółki ma prawo oczekiwać, że przebywający na urlopie pracownik odbierze telefon, szczególnie wtedy, gdy ma firmową komórkę.

Jeżeli zaś dysponuje tylko telefonem prywatnym, to również w takim przypadku pracodawca może spodziewać się, że nawiąże w ten sposób kontakt z zatrudnioną osobą. Szczególnie dotyczy to sytuacji, gdy dany pracownik zajmuje samodzielne lub kierownicze stanowisko w spółce z o.o. Zatem jego zastąpienie w pełni w czasie urlopu nie zawsze jest możliwe.

Jak już wspomniano, jeżeli uzgodniono z pracownikiem możliwość kontaktu za pomocą poczty elektronicznej, to zawiadomienie o odwołaniu z wypoczynku do spółki z o.o. może zostać przesłane w formie e-maila.

Przełożeni wzywający pracownika do powrotu z wypoczynku nie mają obowiązku składania w aktach osobowych żadnych dokumentów związanych z odwołaniem go z urlopu. Nie muszą również potwierdzać tego faktu w formie pisemnej w jakimś określonym, późniejszym terminie. Jednak w takich okolicznościach kierownictwo spółki powinno pamiętać o podstawowym wymogu, a mianowicie o tym, że odwołanie z urlopu musi nastąpić z wyjątkowego powodu. Wezwanie do spółki z o.o. mogą bowiem uzasadniać naprawdę szczególne okoliczności, niedające się przewidzieć w chwili rozpoczęcia urlopu przez daną osobę.

Za niewykonanie polecenia przełożonych pracownik może być ukarany upomnieniem lub naganą. Nie można także wykluczyć, że na skutek udowodnionej, lekceważącej postawy pracownika spółka poniesie poważne straty. Wówczas z osobą ponoszącą za to winę spółka z o.o. ma prawo rozwiązać umowę o pracę – nawet na podstawie art. 52 Kodeksu pracy. Przepis ten bowiem przewiduje, że pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie m.in. ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.

Z drugiej jednak strony kierownictwo spółki z o.o. nie zawsze ma prawo oczekiwać, że wzywana z urlopu osoba natychmiast stawi się w pracy. Niekiedy nie jest to możliwe ze względów praktycznych. Przebywający na wczasach za granicą pracownik może mieć kłopoty – przykładowo – z kupnem biletu na najbliższy samolot w pełni letniego sezonu. Gdy natomiast wyjechał własnym samochodem, to pokonanie znacznej odległości może mu zająć określony czas.

Kierownictwo spółki z o.o. musi natomiast pamiętać, że nie może odwołać pracownika z urlopu tylko po to, by mu wręczyć wypowiedzenie. Przepis art. 41 Kodeksu pracy stanowi, że pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Sąd Najwyższy w uchwale wydanej 9 lutego 1967 r. stwierdził, że wypowiedzenie takie jest nieważne, jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, gdy odwołanie z urlopu nastąpiło w celu dokonania wypowiedzenia umowy o pracę (uchwała Sądu Najwyższego z 9 lutego 1967 r., sygn. akt III PZP 22/66).